Мысық пиғылды миссия

Қазақстанның төл бағдарламасы «Болашақ» бойынша оқыған жастардың үштен бірі ғана мемлекеттік тілді меңгерген болса, бағдарламадағы ауыл жастарының үлесі он пайыздан аспайды. Елбасының өз аузынан шыққан бұл сөздер тіл мен ауыл балаларының мәселесін шешуге, ең бастысы, ұлттық патриотизмді шыңдауға негіз болуы тиіс. Қазақтың «Болашағынан» тыс АҚШ та «ертеңгі қазақ көшбасшыларын» дайындауға 90-жылдардың басынан-ақ араласып кеткені рас. Ресми мақсаттары кіршіксіз болса да, астарлы мүдделері мүлдем бөлек америкалық оқу бағдарламаларының қызметі ұлттық қауіпсіздікке қаншалықты нұқсан келтіруі мүмкін?!Атын берсек те, фамилиясын бер­меуді сұраған Азамат 2005-2006 жылдар аралығында АҚШ-тың Флорида шта­тында «Flex» (Future leaders exchange) бағдарламасы бойынша оқып келген. ТМД және Орталық Азия аумағындағы елдердегі жоғары сынып оқушыларына арналған бұл бағдарла­маға жылына 50 мыңдай бала ілігетін көрінеді. Өзі Өзбекстан азаматы болса да, қаны қазақ Азамат Қазақстандағы оқу орындары­ның бірінде оқиды. Бұл орайда ол: «Мен АҚШ-та мүлдем қал­ғым келмеді. Онда қалып жатқан қатар­ластарымның дені протестант дінін қа­был­дап қалды. Бұл бағдарлама бойынша, біз міндетті түрде америкалық отбасында тұруымыз керек-тін. Ал ол отбасылары­ның дені – шіркеуге жексенбі сайын баратын нағыз діншіл америкалықтар. Олар бізді де шіркеуге баруға үгіттеді», – дейді. «Еркіндік пен бостандық елі» ата­лып кеткен АҚШ бұл күндері мис­сионерлік саясатты ерекше қарқынмен жүргізіп, өз дінін өзге елдерге таңып отырғаны жасырын емес. Әрине «Flex» сияқты бағ­дарламалар шын мә­нінде, өзара білім алмасуға, өзге мәде­ниетті тануға, де­мократиялық бағытта дамуға үлес қосса да, іс жүзінде әлі де ой-санасы, азамат­тық позициясы, діни ұстанымы қалып­тасып үлгермеген 16-17 жас аралығын­дағы жас жеткіншектерді бөтен елде бөтен діннен сусындатып, бөтен пиғылға баулитынын байқау қиын емес. Жа­ныңда «әй дейтін ажа, қой дейтін қожа» жоқ. Басынан өткен күн­дерді Азамат былай еске алады: «Өз­бекстаннан бұл бағдарлама бойынша 119 оқушы бардық. Олардың ішінде хрис­тиан дінін қа­былдап, сол елде қалып қал­ғандары да болды. Діншіл өзбек балалары өзге дінге кіріп жатқанда, қазақтан не сұрайсыз?! Негізінен, Америкадағы дін – бизнес. Мен Америкада оқып жүр­генде, бір бай әйел 2 миллион долларға үлкен шіркеу салғызды, сонда ол мұны – болашаққа құйған, ертең қайтатын инвестиция деп санады. Евангелизация саясаты бойын­ша, сен шіркеуге қанша адам әкелсең, соншалықты қаржыға кенелесің», – дейді. Азамат бір миссио­нер­дің сөзін еске алады. Бірде амери­калық миссионерден: «Сен үшін дін – бизнес пе, әлде миссия ма?» деп сұрапты, сонда әлгі миссионер: «Дін – әрі бизнес, әрі миссия», – десе керек. Бүгінде АҚШ-тағы евангелис­тердің қолында ірі-ірі баспа үйлері, электронды ақпарат құрал­дары, газет-журналдар, кино және музы­калық студиялар шоғырланған. Тіптен шіркеу музыкасы да шоу-бизнес сала­сының құрамдас бөлігіне айналғалы қай заман?! Бір өкініштісі, миссионерлердің қар­ма­ғына ілініп жатқандар – тек қана амери­калық бағдарламалар бойынша сыртта оқып жүрген балалар емес, ар­найы отандық бағ­дарлама бойынша тәлім алып жатқандар да жат идеология мен өзге діннің қол­шоқпарына айналып жатқанға ұқсайды. Ел есінде, заңғар-заңғар ақын-жазу­шыларымыздың қыз­дары шетелге барып, америкалыққа тұрмысқа шығып, неке­сін протес­танттық шіркеуде христиан ретінде қиғаны... Әрине, діни экспансия жергілікті ха­лықтың агрессиясын, ұлтшыл патриот­тардың бас көтеруін де тудыруы мүмкін. Мұны білетін миссионерлер жергілікті елдің жас ұрпағын америкалық рухта тәрбиелеуге жанталасып келеді. Орыс­тілді сайттардың біріне сұхбат берген Нина Каландаришвили де «Flex» бағ­дарламасы бойынша Америкада оқыған. Ой-санасы америкалық рухта қалып­тас­қан ол америкалықтардың постке­ңес­тік елдер жастарынан «болашақ революционерлерді» дайындап жатқа­нын жасырмайды: «Дамушы елдерге, әсіресе, бұрынғы КСРО мемлекеттеріне потенциал мен жаңа адамдар керек. Ондағы қазіргі саясатта жүрген адам­дардың дені Кеңес Одағында туып-өскен. Олар мемлекетке жақсылық жасағысы келсе де, қалай жасауды білмейді. Олар­да Кеңес Одағынан қалған комплекс бар, ал жас ұрпақта ондай жоқ» – дейді. Әрине, келер ұрпақ жаңаруы керек. Бірақ болашақ ұрпақты америкалықтар емес, жергілікті халық, мемлекет, Үкімет тәрбиелеуі керек. Бір қызығы, амери­калықтар «Flex» бағдарламасына әрбір елдің ең үздік оқушыларын алады екен. Үшке оқып, кластың арты боп жүрген балалардың оларға керегі де жоқ. Басты талаптары: бала өте жақсы оқуы керек, шет тілін білуі тиіс, 16-17 жастағы жо­ғары сынып оқушысы (яғни Кеңес за­манын көрмеген ұрпақ өкілі) болуы керек. Украина, Грузия, Қырғызстанда әп-сәтте түрлі-түсті революцияны жасап, елді төңкеріп берген кейбір америкалық ұйымдар енді қазақ және өзбек елдеріне көз салып отырғанға ұқсайды. Амери­када бір жыл бойы оқып келген Азамат та кейбір америкалық ұйымдардың жас ұрпақтан болашақ мемлекет басшыла­рын, жергілікті билікке қарсы револю­ционерлерді дайындап жүргенін білетінін айтады. Егер де «Flex» бағдарламасы жастар арқылы демократиялық қағидаттарды жергілікті елге енгізуді мақсат тұтса, ағылшын тілін үйрететін «Халықаралық білім беру қызметі» атты ұйым еван­ге­лиені әрбір христиан емес халықтардың жүрегіне жеткізуді мақсат етеді. Бұл ұйымның оқытушылары Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Қытай, Ресей­дің жоғары оқу орындарына ағылшын тілін, менеджмент пен заң құқықтарын үйретеді. Бұл – бүркеншік бағыты. Не­гізгі қызметі – жергілікті халықтың жас­тарын евангелилендіру. 1992 жылы Қа­зақ­станда қабылданған «Діни бірлес­тік­тер мен діни наным-сенім бостандығы» туралы заңның босаңдығынан Қазақ­стан­ның өзі бүгін миссионерлерді қа­былдайтын елден бұрын миссионерлерді дайындайтын мемлекетке айналып кеткенін сезбей де қалды. Кейбір ре­сейлік мәліметтерге сенсек, Қараған­дыдағы «Грейс» шіркеуі мен «Жаңа өмір» миссиясынан шыққан оқытушылар бұл күндері Моңғолияға барып, жергілікті халыққа евангелиенің сөзін жеткізуге «атсалысып» жатқанға ұқсайды. Шынтуайтына келсек, Батыста ой­лап табылған «діни наным-сенім бос­тандығы» деген қағида – адамдарды өз ата-баба дінінен бездіртіп, жылтырағы мен жеңілдігі көп протестант дініне енгізуді көздейді. Қазақстанда түрлі білім беру орталықтары, мәдени және үкіметтік емес ұйымдардың «шекпенін» жамылып, шынтуайтында, тіл үйретуден гөрі діни миссионерлік, түрлі-түсті революцияға дайындайтын, сондай-ақ барлау қыз­метімен айналысатын ұйымдардың бары анық. Өткенде ғана Қазақстандағы «Бла­годать» шіркеуінен шетелдік тыңшылар табылды. Бірақ бұл діни-саяси экспансия аласапыранының басы ғана.Айқындама:Бейбіт Сапаралы,дінтанушы:– Өзімізге бауырлас мұсылман елдерінің ішінде Түркияның тәжірибесіне қарасақ, түріктердің Америкада 60-70-жылдары оқып келген азаматтары кейіннен Түркияда министр, премьер-министр сияқты үлкен лауазымдарда отырды. Олардың барлығы да шетелдік ұйымдарға қызмет етті, мемлекет көп қиындықты басынан өткізді. Қазір олардың билігі ауысып, қызметке ұлтжанды, түрікшілдік бағыттағы мұсылман азаматтар келіп жатыр. Сонау 90-жылдардың басында Қазақстанның өнер және мәдениет қайраткерлері ең алғаш рет Америкаға барған еді. Үкімет өкілдері бастап барған қазақ делегациясын Америка басшылары емес, протестанттық шіркеудің өкілдері қарсы алған. Біздің үлкен басшыларымыз, әкімдеріміз, өнер қайраткерлерімізге таңертеңгілік астан кешке дейін тамақ берген кезде протестанттық шіркеуде шоқынудан бастап барып қана тамақ береді екен. Бұл – бір айға барған адамдар үшін жасалған дүние. Ал оқуға барған балаларды, әрине, олар протестанттық дінге тартқысы келеді. Бұлардың ұлттық зерттеу, барлау орталықтары бар. Олар Американың саясатына қызмет ететін кадрларды дайындауға тырысады.