Қазақ ұлтшылдары неге саяси карьера жасай алмайды?

Қазір әлемнің қай елін алсаңыз да, ұлтшылдардың дәуірі дүркіреп тұр. Көршілес Ресейдің өзінде Жириновский, Лужков, Дугин, Затулин сияқты саясаткерлердің ұлтшыл сипаттағы «саяси карьералары» алға басуда. Қазақстанда бәрі де керісінше: біз империя емеспіз, біздің қол астымызда мемлекеттер жоқ, біз халықаралық қауымдастық түгілі, өз еліміздің ішінде мемлекеттік ұстанымдарды өзге ұлт өкілдеріне мойындата алмай келеміз. Бұл тұста ел ішінен мемлекеттің заңды талаптарын – қазақ тілін білуді, мемлекетқұраушы ұлтты құрметтеуді, ішкі ұстанымдарға илануды үндейтін ұлтжанды азаматтар топ жарып шығады. Ең өкініштісі, өзге елдерге қарағанда, біздегі мемлекеттік мүддені көздейтін қазақ ұлтшылдары үлкен саясаттан өз орнын алып, саяси карьера жасай алмай жүр.

Билікте ұлтшыл болғанша, дүбәрә болу артық па?
Бәрі де миф! Көпұлттылық та, көпдінділік те! Көзбен көріп, қолмен ұстай алатын ақиқат біреу ғана. Ол – біз, қазақ ұлты. Біз тіріміз, бір бармыз! Қазақ ұлтының мақсат-мұраттарын, арман-тілектерін, ниет-дұғаларын Алла тағаладан тілеп, билікке де жеткізетін көзі ашық, елді алға жетелейтін ұлтжанды азаматтар тобының болуы заңдылық. «Орыс ұлтшылдары» дегенде, Жириновский бастаған Ресейдегі бір топ депутаттар мен министлерден бөлек, Қазақстандағы орыс-славян ұйымдарының басшылары Бунаков, Беляков, Климошенко, Лобановтардың аттары еріксіз еске түседі. «Қазақ ұлтшылдары» десек, үлкен саяси қызметтерде болып көрмеген, өмірінің соңғы 20 жылын ұлттық-патриоттық ұйымдардың маңайында өткізген азаматтар ойға оралады: марқұм Болатхан Тайжан, Әзімбай Ғали, Төлеген Әлжан, Дос Көшім, тағысын тағылары... Соңғы жылдары ұлттық мәселеге де саяси реңк беріп, ұлттық-патриоттық ұйымдардың ұстанымдарын қолдап келген саясаттанушы Берік Әбдіғалиев президент әкімшілігіне шақырылып, үлкен қызметке орналасқанда, халықтың жүрегіне үміт ұялады. Бұл жәйттің өзі екі нәрсені аңғартқан еді: біріншіден, ұлтжанды азаматтардың да тәуелсіздік жылдарынан бері тұңғыш рет биліктен қуылмай, керісінше, билікке тартылу үрдісін паш етсе, екіншіден, 17 жыл бойы кейінге шегеріліп келген ұлттық мәселені қолға алмаса, түбінде жақсылық болмайтынын сезген биліктің «қазақ жобасымен» айналысуға дайындығын көрсеткен сыңайлы. Ал өткен аптада Берік Әбдіғалиев Мемлекеттік тілді дамыту қорының директоры болып тағайындалды. Әрине, бұл қордың жұмысы мен жетістіктерін алдағы уақыт көрсетер. Десек те, бұл әрекет те биліктің кезекті науқаншыл саясаты болмағай деп тілеуден басқа амал жоқ. Өйткені осы күнге дейін елде талай саяси реформаларды сәтті жүргізіп, тіпті, оппозицияны сабасына түсіре білген биліктің мемлекеттік тіл саясатына келгенде, «саяси біліктілігін» жоғалтып, шарасыздықтың танытуы ойға қонымсыз.
Біздің билікте ұлтшыл болғанша, дүбәрә болу артық сияқты. Ең қызығы, балалары әртүрлі ұлт өкілдері болып табылатын (мұны ол өзі де жасырмайды авт.), отбасында православие мен исламды бірдей ұстанатын кейбір депутат апайларымыз кезінде журналистердің сыны мен зейнеткерлердің қарғысына ұшыраса да, биліктегі креслосын сақтап қалды, ал ұлт мәселесін Парламент мінберінен шыр-пыр болып көтерген Амангелді Айталы, Мұхтар Шаханов, Амалбек Тшанға жаңа «бірпартиялы» Мәжілістен орын табылмады. Парламентті «іш пыстырудан» сақтап келген кейбір саяси шоумендер де үлкен саясаттан тыс қалды. Бұрын сынайтын депутаттарымыздың өзіне «бір партиялы Парламенттен кейін» зар боп қалған жайымыз бар.
Қазіргі депутаттар да тіл мен дін мәселесін жоғары мінберден көтергендей болады. Бірақ бұл бастамалар түгілі, депутаттың өзі халықтың есінде қала бермейді. Өйткені жасандылық басым. Нұротандықтардың ізін басқан жасотандықтардың өзіне де сенім аз. Парламентте жастар өкілі ретінде отырған үш депутаттың үшеуі де тілге шорқақ. Екеуі – «КВН»-ның тумасы. Біреуі басы дауға қалған кәсіпкер. Күлкілі ме? Жоқ. Өйткені бұл – біздің болашағымыз...
Ұлтшыл болмай ұлтты сақтау қиын
Әрине, ұлт мәселесін айтқанда, шовинизм мен таза ұлтшылдықтың ара-жігін ажыратып алу керек. Әлем елдері империялық амбицияларынан арылып, кезінде колонияға айналдырған мемлекеттерді тас бұғаудан босатып, еркіндікке жіберген тұста Ресейдің қол астында оннан аса ел, оның ішінде, мұсылман субьектілері болса да, әскери және саяси тұрғыдан әлсіздеу көршілес елдерге де сес көрсетіп, Батысқа тіс қайрап қоятын әдетін ұлтжандылыққа жатқызуға бола ма? Бұған қарсы жағдай: өз елінде тұрса да, байырғы ұлт болса да, өз ана тілін мемлекеттік деңгейге жеткізе алмай, өзі де мемлекетқұраушы ұлтқа айналып үлгермеген қазақтың ұлтшыл болуы заңды емес пе?!
Қазір Ресейді ұлтшылдар мен діншілдер басқарып отыр. Бұл тұста Жириновский – Қазақстанға, Лужков Украинаға қарыздар екені ақиқат. Қазақстанның солтүстік аймақтарын желеулетіп, Қырым мәселесін қоздырмағанда, Жириновский де, Лужков та империялық амбициясы қозып отырған Ресейде саяси карьера жасай алмас еді. Кім біледі, ондай жағдайда, Жириновскийдің аты Ресейдің емес, Израильдің тарихына ғана жазылар ма еді, ал Лужков небары 150 кепканың иегері ретінде көрші-қолаңның есінде қалар ма еді?!.. Ресей православиені берік ұстанатын жастарды да қолдап-қолпаштайды. Тәңірберген Бердіоңғаров сияқты шоу-бизнестен саясатқа келген Иван Демидов православие дінін жастар арасында насихаттауға білек сыбына кірісіп кеткен. Ал біздің жас депутаттар жастарды имандылыққа шақырмақ түгілі, өз ана тілдерін толыққанды білмейді.
Өкініштісі сол, бізде мемлекеттік мүдде деген сөз – ұлттық мүддеден гөрі билік мүддесі деген ұғыммен сабақтасып кеткен сияқты. Сондықтан үлкен саясатта да биліктің сойылын соққандардың айы оңынан туып жатады. Ұлт патриоттарының саяси карьера жасай алмайтындығының тағы бірнеше себебі бар. Біріншіден, ұлттық ұйымдар мен қозғалыстар басын біріктіріп, саяси партия құра алмай келеді. Себебі Қазақстанда ұлттық, діни сипатта партия құруға рұқсат жоқ. Кезінде Мұхтар Шахановтың «Халық рухы» партиясын құруға ниеттеніп, игі бастама көтергені сол-ақ екен, кейбір орыс-славян ұйымдары да «онда біз де партия құрамыз» деп сазарды. Игі бастама су сепкендей басылды. Екіншіден, аға ұрпақ өкілдерінен тұратын ұлт патриоттарының басын біріктірудің өзі қиын. Есімізде, Шелек оқиғасы болған тұста Қазақстандағы оннан аса ұлттық ұйым өкілдері тұңғыш рет басын біріктіріп, ортақ мәселе көтерген еді, әйтеуір, тиісті орындардың қысымы болды ма, ертесіне көбі айтқан сөзінен тайқып шықты. Үшіншіден, ұлттық-патриоттық ұйымдардың ішінде «көшбасшы мен боламын» дегендей бәсекелестік зор. Бұл тұста жоғары жақтың тапсырмасымен жұмыс істейтін «патриоттар» да жоқ емес сыңайлы. Қанша дегенмен, ұлттық-патриоттық ұйымдардың басым бөлігі – биліктің монополиясында. Бұл да қуатты күш, үлкен резерв. Халықтың көңіл-күйіне, ішкі сұранысына байланысты бұл резервтің де түптің түбінде бір мақсатқа жұмсалатыны сөзсіз. Мұндай болжамды кейбір сарапшылар да растайды. Яки, таза ұлтшылдар мен «жасанды ұлтшылдардың» да саяси карьера жасайтын уақыты алыс емес сияқты.
Қазіргі қазақ саясатының қоржыны өте жұпыны. Халықтың есінде қаларлық, көтерген мәселесімен елді елең еткізерлік саясаткерлер кемде-кем. Халықтың көкейінде – ұлт мүддесі ғана. Содан болар, қалың бұқара үлкен саясатта жүрген азаматтардан гөрі ұлттық-патриоттық ұйымдардың маңайында шоғырланған азаматтарды жақсы біліп-таниды. Ресейде жұрттың есінде қалатын саясаткерлер көп болғандықтан, ондағы әзіл-оспақ театрларының көбі саяси пародия, сатирамен айналысып, кәдімгідей бизнес жасайды. Түптің түбінде елде саяси пародияның болуы да сөз бостандығының бір көрсеткіші. Оның үстіне пародияны да кім көрінгенге жасамайды: тұлғаның халық алдындағы рейтингі мен танымалдылығы да жоғары болуы тиіс. Содан болар, қазірше пародистер нағыз қазақы азаматтар саналатын Иманғали Тасмағамбетов пен Бекболат Тілеуханға ғана пародия жасап жүр. Бұл да болса, «қазағым» деген азаматтардың саяси карьераларын сәтті жасай білгендігінің көрсеткіші шығар.
Түйін. Тіл мәселесі – әрі саяси науқаншылдықтың құрбаны болып, әрі саяси «қолшоқпар» қызметін атқарып та үлгерді. Әбден қадірі кетті. Биліктің тілге қатысты бастамаларына халықтың күдікпен қарайтыны да сондықтан. Ұлт патриоттарына ғана арқа сүйейетіні содан болар...
Толығырақ "Айқын" газетінен оқи аласыз.

"Дом-2" бағдарламасындағы керітартпалықтар

Жынойнақтың ордасы немесе Ресей прокуратурасының қаһарына ұшыраған «ДОМ-2» Қазақстанда неге қадағаланбайды?

Қазіргі Қазақстандағы электронды БАҚ-тар қалған-құтқан қоқыс заттары салынған жәшіктен аумайды. Көрерменге обал. Отандық телеарналар аудиторияның сұранысымен мүлдем санаспай жүр. Ал халқының 70 пайызы мұсылман саналатын мемлекетте Ресейден ағылған діліміз бен дінімізге жат, оның үстіне, мемлекеттік тіліміздің қолданылу аясын тарылтып отырған сериалдар мен ток-шоуларды көрсету қаншалықты орынды?! Жастарға арналған «Дом-2» реалти-шоуының елімізде көрсетіліп жатқанына да екі-үш жылдың жүзі болды. Кезінде Ресей прокуратурасының тексеруіне ұшырап, Мәскеу қалалық думасының сынынан кейін жабылудың сәл-ақ алдында қалған реалти-шоу Қазақстанның заңдарын да өрескел бұзуда. Бірақ біздің тиісілі орындар қазірше үнсіз.

«Дом-2» және «қылмыстық әлем»

Таяуда «Дом-2» реалити-шоуына қатысқан Оксана Аплекаева есімді қыз қаза тапты. Марқұмның денесі реалити-шоу түсіріліп жатқан Мәскеу облысының Истринский ауданында табылған көрінеді. Newsru.com порталының хабарлауынша, бұл жәйт шоу қатысушыларының зәресін ұшырып отырғанға ұқсайды. Олай болмаса қайтсін, «Дом-2» эфирге шыққалы бері оның аты тек қана қылмыс әлемімен байланыстырылып келеді. Оның бұрынғы қатысушыларының біразы әрқилы қылмыс түрлерін жасап, темір тордың ар жағынан бір-ақ шыққан кездер де болған. Мәселен, 2005 жылы реалити-шоудың мүшесіне айналған Алексей Адеевті тура бағдарламаның түсірілімі кезінде полиция тұтқындаған. Алаяқты Смоленскіде тұратын көрермен танып, құзырлы орындарға хабарласқан көрінеді. Мұның артынша федералдық іздеу шаралары жарияланып, алаяқ дер кезінде тұтқындалған. Сот шешімімен Алексей Адеев 4,5 жылға бас бостандығынан айрылса да, өткен жылы мерзімінен бұрын босатылып, «Дом-2» реалити-шоуына қайта оралды. Бағдарламаның негізгі мақсаты ғашықтар арасында қарым-қатынас орнатып, оны халыққа паш ету болған соң, темір тордың ар жағынан келген жігітке дайын тұрған қыз да табылды. Қазір ол жігіт Наталья Варвина деген қызбен «махаббат» құруда. 2006 жылы шоудың тағы бір мүшесі Кирилл Комаровский да алаяқтық жасап, тұтқындалған болатын. 2007 жылы «Дом-2»-ның үшінші «өкілі» Вячеслав Попов есірткі саудасы үшін тұтқындалып, қылмыстық жазаға тартылды.
Бұл қатысушылардың ғана қылмысы, ал реалити-шоудың көрермендер санасына кері әсер етіп, оларды қылмысқа итермелеген жәйттер қаншама? Мәселен, 2007 жылдың күзінде Тюмень қаласында тұратын ер азамат өз әйелін азаннан кешке дейін «Дом-2»-ны «сүйсіне» көретіні үшін пышақтап өлтірген. «Дом-2» атымен байланысты тағы бір қылмыс Воронежде орын алған. Сөйтсе, бұл реалити-шоуға жас қыздармен танысу үшін нешетүрлі маньяктар да SMS-хатын жазатын көрінеді. Мәселен, 2005 жылы жұмыссыз жүрген Игорь Булак Дағыстаннан шыққан кәсіпкерді, оның әйелі мен 8 жасар баласын айуандықпен өлтірген. Кәсіпкердің үйінен бағалы зат таппаған жігіт қожайындардың ұялы телефондарын ұрлап кеткен. Сол телефондардың бірінен жас қызбен танысу үшін «ТНТ» телеарнасының «Дом-2» бағдарламасына SMS-хат жазып жүрген. Дәл осы хаттар арқылы полиция қылмыскерді тауып, тергеу абақтысына жеткізген көрінеді. Сот үкімімен, Игорь Булак өмір бойы бас бостандығынан айрылды. Осы тектес жәйттер Мәскеу думасы мен прокуратураны бей-жай қалдырмай отыр.
Кезінде Ресейдің бас прокуратурасы «Дом-2»-да эротикалық сипаттағы көріністердің бар-жоғын анықтау үшін арнайы тексеріс жүргізген болатын. Бірақ 2005 жылы ондай көріністердің жоқтығы анықталған еді. Бірақ қазіргі 2008 жылғы хабарларда ондай көріністер бар көрінеді. Бір рет прокуратураның тісі батпаған соң, өз ісіне өзі би болып алған бағдарлама ұйымдастырушылары жалаңаш денелерді көбірек көрсететін болды. Кезінде Мәскеу думасының депутаттары «Дом-2» реалити-шоуын жауып, бағдарлама жүргізушісі Ксения Собчакты сутенерлік әрекеті үшін қылмыстық жауапқа тартуды бірауыздан қолдаған еді. Бірақ Собчактың әулетті отбасынан шыққандығынан ба, әлде оның артында питерлік саяси күштер тұрғындықтан ба, әйтеуір, теле-жүргізуші бұл жағдайдан оңай құтылған еді. Ал депутаттар Ксения Собчакты «жеңгетайлықпен айналысты», «жезөкшелікпен айналысуды ұйымдастырды», «сутенерлік жасады», «адамдардың коммерциялық мүдде үшін тәнін сатуға мәжбүрледі» дегендей айып таққан болатын. Бірақ «Дом-2» Ресейдің Гиннестер кітабына ене отырып, 4 жылдан бері ең ұзақмерзімді бағдарлама ретінде жалғасуда. Ресей прокуратурасы мен думасын шулатқан реалити-шоуды Қазақстанда да жастар көптеп көреді.

Қазақстан заңдарын бұзғаны үшін кім жауапты?

Елімізде сол баяғы – ұлттық идеологияның жоқтығынан отандық БАҚ-тар эфир уақытын толтыру үшін Ресейдің қалған-құтқан бағдарламаларын қазақ көрермендеріне тықпалаумен келеді. Отандық БАҚ-тарда «нені көрсетуге болады, нені көрсетпеу керек» дегендей ортақ ұстаным жоқ. Содан болар, елімізде шетелдік телеарналар көрсетілімінің ретрансляциясы 20 пайызға дейін қысқартылса да, 70 жыл бойы орыстың телевидениесіне тәуелді боп келген кейбір арна басшылары әлі де «бұл тәуелділіктен» қол үзгісі жоқ. Бұл тұста олар «Дом-2»-да отандық заңдар мен жергілікті ұстанымдарға оғаш келетін жәйттердің барын да елемей отыр. Ал аталған реалити-шоудың кінәраттары төмендегідей:
Біріншіден, «Дом-2» бағдарламасы ҚР-ның «Жарнама туралы» Заңын өрескел бұзуда. Бұл заңның 13-бабына сәйкес, темекi және темекi бұйымдарын; алкоголь өнiмiне, темекi және темекi бұйымдарына сұраныс пен қызығушылықты ынталандыруға бағытталған әр түрлi iс-шаралар, соның iшiнде ұтыстар, лотереялар ойнату нысанында жарнамалауға тыйым салынады. Ал «Дом-2» өкілдері азаннан кешке дейін нешетүрлі темекі түрлерін шегіп, ашық түрде шылым тартуды жарнамалайды. Еркегі де, әйелі де таңсәріден түн жарымға дейін көк түтінді будақтатып, жастарға «темекі шегудің өте жарасымды» екенін көрсетеді.
Екіншіден, реалити-шоудағы жастардың әрекеті біздің қазақы салтымыз бен мұсылмандық ұстанымымызға қарсы келеді. Мәселен, «Дом-2»-да ортақ қонақүйден бөлек, «жас жұбайларға» арналған 4-5 үй бар. Әлі де үйленбеген, некесін қимаған жастар сол үйлер үшін бір-бірімен қырқысып, жеңгендері бірнеше ай сонда жатып шығады. Ең қызығы, жігіттер көбіне бір қызбен болған соң, онымен «ажырасып», жаңадан келген қыздарға көз салады. Мәселен, төрт жылдан бері осы шоуға қатысып келе жатқан Степан деген жігіт пәленбай қызды «жас жұбайлар үйіне» шақырып үлгерді. Ең сорақысы, бір жігіт тастаған қыз екінші жігітпен «махаббат құрып» кете барады. Бұл дегеніңіз, ауыр күнәлардың біріне жататын зинақорлықтың өзі емес пе?!
Үшіншіден, ұлының да, қызының да аузы ашыла қалса, нешетүрлі былапыт сөздер төгіледі. Шоуға қатысушылар өздеріне көрерменнің назарын аудартып, рейтингін жоғарылату үшін бір-біріне жаман сөз айтпақ түгіл, жеті атасына дейін санап береді. Қызбалалардың төбелесін осы шоудан күн-ара көре аласыз. Бір-бірінің шашын жұлып, бір-бірін «жезөкше» деп атап, қол көтермек былай тұрсын, аяғымен тепкілеу – олар үшін қалыпты жағдай. Ең қызығы, мұндай төбелестерді шоудағы жігіттер сүйсіне көреді. Қызбалаларды арашалап, қорғау деген жоқ. Керісінше, «ұр, ұр» деп ұрысты ушықтырады.
Төртіншіден, бұл бағдарламаға кезінде Қазақстан, Қырғызстан мен Өзбекстан атынан қатысқан қызбалалар да болды. Ең сорақысы, мұндай қыздардан кейін бауырлас үш елдің де абыройына қаяу түскендей еді. Әсіресе қырғыз қызының әрекеті адамды шошытты. Орыстың нешетүрлі сары Ивандарының мойнына жабысып, тәнін көрсету үшін ашық-шашық киініп, рейтинг үшін орынсыз күліп, жылап, айқайлап, ақырып-шақырып, масқарасы шықты. Қазақ пен өзбек елдерінен қатысқан орыс қыздары да «рейтинг» үшін талай күресті. Өзбекстаннан келген қыздың жолы болмады: бір жігітке ғашық болып, тіпті, отбасын құруды да армандап жүргенінде, ол жігіт... қызтеке боп шықты. Жалпы, бұл реалити-шоуда қызтекелер мен лесбиянкалар да жиі төбе көрсетіп тұрады.
Бесіншіден, «Дом-2»-ның астынан шығатын SMS-жазулары Қазақстанның «бейбітсүйгіш 130 ұлт өкілі мен 45 діни конфессиясының үндестігіне» саяси қаяу түсіретін сияқты. Қазақстанның тірегі, мемлекетқұраушы ұлт – қазақтың намысына тиетін SMS-тер де жоқ емес: «Познакомлюсь с уйгуркой», «Кавказцы – лучшие», «хочу турка», «русские, гды вы, звоните!» дегендей ұлтқа бөлген хаттар жиі келеді. Оны қадағалап отырған ешкім жоқ. Хаттарды жазып жатқан – өз отандастарымыз. Өткенде, тіпті, «Сороколетний мужчина познакомиться с молодой девушкой» дегендей хатты көзіміз шалып қалды. Сондағы жаңағы 40-тағы кісі маньяк па, әлде ауру ма, түсінбедік. Бірақ ұлтқа бөлетін, зинақорлыққа шақыратын хаттардың дер кезінде ауыздықталғаны жөн.
Алтыншыдан, «Дом-2»-да әртүрлі байқаулар арқылы эротикалық сипаттағы көріністер де орын алып тұрады. Мәселен, қазір «НТК»-да реалити-шоудың бір-екі жыл бұрынғы хабарларын көрсетіп жатыр, онда да нешетүрлі жалаңаш жүретін адамдар жетіп артылады. Ал «ТНТ»-ның қазіргі хабарларын, яғни күні ертең Қазақстанда көрсетілетін бағдарламаны көрсеңіз, төбе шашыңыз тік тұрады. Жақында «Дом-2»-да «Олимпиада красаты» деген байқау ұйымдастырылып, жас қыздар бас жүлдені алу үшін тыр жалаңаш шешінді. Ең сорақысы, жалаңаш бола тұрып, қыздар мен қыздар төбелес ойындарын ұйымдастырды. Бұны эротика деуге болмай ма?!
Жетіншіден, «Дом-2»-ның кейбір бұрынғы қатысушыларының электронды поштасына «ты заразила меня венерической болезнью» дегендей қоқан-лоққы сөздері де келетін көрінеді. Бұл «жас жұбайларға» арналған үйлерде әркіммен төсектес болудың салдары емес пе?! «Қызға қырық үйден тыю» деген атам қазақ. Нәпсісін тыя алмаған азғындар қалайша қазақ жастарына телевидение арқылы ақыл айтып, үлгі көрсетеді?!
Түйін. Ұлттық және ақпараттық қауіпсіздік әсіресе жастарға арналған хабарларды сұрыптап беруден басталмай ма? Бұны бүгін тиісілі орындар қолға алмаса, ертең дүбәра ұрпақ, яғни, «Дом-2»-ның өкілдері сияқты шылым шегіп, зинақорлықпен айналысып, маңайындағылармен төбелесіп, ата-анасын құрметтемейтін қоғамға қауіпті адамдар шықпасына кім кепіл? Қанша дегенмен, шығыс адамдарына «батыстың нормалары» келе бермейді ғой...